Азамат ТЕМИРКУЛОВ, экология боюнча экспрет: “Көмүр жакпай, элибиз энергоресурстарга өтүшү зарыл”
Борбор калаабыз 29-ноябрь күнү дүйнө жүзүндөгү шаарлардын ичиндеги эң абасы булганыч шаар экени билинди. Башка өнүккөн өлкөлөрдө булганыч аба менен кантип күрөшүшөт? Бул суроого жооп издеп көрдүк.
Мисалы, Пекин шаарында көмүр колдонууга таптакыр тыюу салынган. Ал эми Франциянын борбор калаасы Париж шаары бир учурда эң булганыч калаалардын катарына кирген. Алар автоунаалардын санын азайтууну пландашкан. Кезектешип унаа айдап чыгуу жолун ойлоп табышкан. Ошону менен бирге электр энергиясы менен жүргөн автобустардын санын көбөйтүшкөн. Айрым шаарларда автоунаалардын санын азайтып, сергек жашоо образды, велосипед менен жүрүүнү адатка айлантышкан. Биз дагы бүгүнкү акыбалыбызга жол издеп, экология эксперти Азамат Темиркуловдун сөзүн уктук.
-- Шаар абасынын бузулушуна жаңы конуштар себепкерби? Аба булганбаш үчүн кандай жолдорду ойлоп тапсак болот?
-- Жалпы Кыргызстандын абасы таза, бирок Бишкек, Ош шаарларында абал оор. Анын себептеринин эң башкысы кыш мезгили келип, суук түшкөндө элибиз көбүнчө көмүр жагат. Көмүр менен кошо арткан-каткан таштандылардын баарын жагат. Булардын абага тийген терс таасири абдан чоң. Ошон үчүн бул биринчи себеп. Экинчиси – бул унаалар. Унаалар аябай көбөйдү. Алардын сапаты абдан начар, эски. Өнүккөн өлкөлөрдөгү жарактан чыккан унааларды алып келип жатышат. Алар абаны болушунча булгоодо. Үчүнчү себеп – бул ТЭЦ. Ал дагы көмүр менен иштейт. Көмүр менен иштеген соң абага тийгизген терс таасири чоң болот. Ошон үчүн ушул чоң себепти өзгөртүү зарыл. Биринчиден, көмүр менен жакканды токтото албайбыз. Бул нерсе бат эле өзгөрүп кетпейт. Себеби, элибиз анчалык бай эмес. Элдин шарты бар болгондо, көмүрдөн кымбатыраак, бирок таза энергоресурстарга өткөрсөк болот. Мисалы, гидроэнергетикага, электрге өткөрсөк сонун болмок. Бизде буга шарт бар. Канча суубуз бар, ушуларга кичи ГЭСтерди куруп, ошолордон электр энергия алып, жарандарыбыз көмүрдөн электрге өтүп алса, кандай сонун болмок! Бирок, ал үчүн көп каражат керек. Инфраструктура куруш керек. Болгон инфраструктура эскирип бүткөн. Аны жаңыртышыбыз зарыл. Ага чоң каражат керек. Андан тышкары, биздин жарандарыбыздын өзүнүн каражаты болушу шарт. Көмүр менен электр энергияны салыштырганда электр энергиясы кымбатыраак болуп калат. Ошон үчүн жарандардын каржылык абалын да ойлошубуз керек. Буларды эске алганда деле көмүрдөн электр энергиясына тез эле өтүп кете албайбыз. Бирок, ага аракеттенип, ошого күч жумшашыбыз керек. Анүчүн мамлекет аракетин башташ керек. Электр менен иштеген унааларды көбөйтүп, эски унааларды азайтуу боюнча программаларды иш жүзүнө ашырсак. Бул деле бат эле болуп кетпейт. Жарандарыбыздын шартына жараша акырындап электромобилдерге өтсөк жакшы болмок. Электромобилдер учурда өтө кымбат. Бишкекте аз эле санда мындай унаалар бар. Келечекте алардын саны көбөйсө, шаарыбыздын абасы тазармак. Мына, ТЭЦти реконструкция кылып, жаңыртышты эле, бирок, болбой эле анын абага тийгизген таасири начар болуп жатат. ТЭЦти дагы сапаттуу көмүргө, газга, же башка ресурстарга өткөрсөк, начар абал жакшырмак.
Жамиля НУРМАНБЕТОВА
"Азия Ньюс" гезити
