Умбриэль Темиралиев: “Россияга каршы санкциялар алдында Кыргызстанды кандай абал күтөт?”
Инвестициялар министринин мурдагы орун басары менен маек.
Россияга каршы санкциялар алдында Кыргызстан абалдан кантип чыгат? Инвестициялар министринин мурдагы орун басары Умбриэль Темиралиев Россияга киргизилген санкциялар Кыргызстанга кандай таасир этерин жана анын кесепеттерин азайтуу үчүн министрлер кабинети жана атамекендик өндүрүшчүлөр эмне кыла алары тууралуу ой бөлүштү.
Россиябы же Батышпы?
-- Кыргызстанда тандоо абдан кыйын болду. Бир жагынан Россия Федерациясы колдоо жана лоялдуулук талап кылса, экинчи жагынан Кыргыз Республикасы Россия тарапта болсо, Батыш өлкөлөрүнүн катаал кесепеттерине дуушар болот.
Бүгүнкү күндө өлкөбүз экономикалык жактан Россияга өтө көз каранды: 1 миллион мигрант жыл сайын 2,5 миллиард доллар жөнөтүп турат, 100% газ жана мунай продуктыларына көз каранды, Россия Федерациясына текстиль жана жашылча-жемиш экспортунан критикалык көз каранды.
Бул бизге кандай таасир этет?
-- Корутунду чыгарууга али эрте, бирок менин байкоолорум төмөнкүдөй: доллар бекемделе берет. Логика жөнөкөй – мигранттардын акча которуулары бир топ азаят, текстиль кыскарат, Улуттук банк интервенцияларга резервдерди коротууну улантуудан коркуп, кырдаалды коё берет. Сырттан алынган кредиттер ички дүң продукциянын 100%ына жеткендиктен, андан ары алуу кооптуу.
Жарандардын сатып алуу жөндөмдүүлүгү төмөндөйт, анткени айлык акы жана башка кирешелер сомдун деңгээлинде кала берет, бирок дээрлик баардыгынын баасы көтөрүлө баштайт. Анткени, экономикабыз өз алдынча көп өндүрбөйт. Баарын сырттан алып келип, доллар төлөйбүз.
Мигранттардын агылып келүүсүнүн жана Россия Федерациясы менен сооданын кыскарышынан, курулуш материалдарына баалардын өсүшүнөн улам курулуш сектору жаңы мейкиндикке суроо-талаптын кескин начарлашына дуушар болот. Курулуш компаниялары турак жайдын баасын көтөрүүгө аргасыз барышат, бирок керектөөчүлөр азая берет.
Текстиль бир эле учурда эки хитке ээ болушу мүмкүн: сом менен тигүү наркынын өсүшү. Анткени, кездемелерди жана аксессуарларды импорттоо долларга барабар, ошол эле учурда биздин продукция Россия Федерациясында рублдин баасы менен сатылып жатат. Кошумчалай кетсек, Россиядагы керектөөчүлөр экономиканын начарлашынан улам, биринчи кезекте кийимге акча үнөмдөй башташат.
Эмне кылуу керек?
-- Мамлекетке кайтарылгыс төмөндөө тенденциясын көтөрүүгө жардам бере турган бирден-бир нерсе – бул алтынды эффективдүү сатуу, сууну эффективдүү сатуу. Бюджетти жана ишкерлерди колдоо үчүн жаңы суверендүү кредиттер зарыл. Экинчи жагынан, ишкерлер өздөрүнүн баардык ишмердүүлүгү доллар жана евро менен төлөөгө даяр болгон өлкөлөргө экспортко багытталышы керектигин түшүнө башташат.
Улуттук банк сомдун курсун коё берүү үчүн эң сонун шылтоо тапты. Биз үчүн айтуу канчалык азаптуу жана оор болсо да, жасалма түрдө күчтүү улуттук валюта экономиканын келечектеги өсүшүн, элдин жыргалчылыгын уурдоого барабар.
Жамиля Нурманбетова
"Азия Ньюс" гезити
