Көз алдыбызда Кыргызстан реалдуу экономикалык бурулуш жасоодо

31-август, 15:07

2 321 ᠌ ᠌ ᠌ ᠌᠌ ᠌ ᠌᠌

Президент Садыр Жапаров, УКМКнын башчысы Камчыбек Ташиев жана финансист-реформатор, министрлер кабинетинин төрагасы Акылбек Жапаровдун бийликке келиши менен Кыргызстанда экономикалык моделдин масштабдуу трансформациясы башталды. 2021-жылдан тарта республиканын экономикалык саясаты туруктуу өсүүгө, санариптештирүүгө жана инвестициялык жагымдуулукка басым жасоо менен мамлекеттик борборлоштурулган модернизация курсуна кайра багыт алды.

1. Стратегиялык активдерди кайтаруу жана мамлекеттин ролун күчөтүү

Алгачкы негизги кадамдардын бири алтын өндүрүүчү ири ишкана болгон Кумтөр кенин мамлекеттин карамагына кайтаруу болду. Бул символикалык түрдө жаңы мамилени чагылдырган: стратегиялык ресурстар элдин кызыкчылыгына иштеши керек. Буга катар эле бир нече мамлекеттик ишканаларды кайра уюштуруу башталды, мамлекеттик өнүктүрүү банкы түзүлдү, инфраструктурага жана өнөр жайга мамлекеттик инвестицияларды тартуу күчөтүлдү.

2. “Экономикалык керемет–2030” стратегиясы жана санарипке өтүү

Акылбек Жапаровдун жетекчилиги астында экономиканы өнүктүрүүнүн узак мөөнөттүү стратегиясы иштелип чыккан – “Экономикалык керемет–2030” (“Арай көз чарай” деген ат менен да белгилүү). Анын максаты – экономиканы структуралык кайра курууга, чийки заттык көз карандылыктан өндүрүшкө, экспортко багытталган жана инновациялык моделге өтүү.

Санариптештирүү реформалардын негизги элементи болуп калды:

-- электрондук накладнойлор (ЭТТН) киргизилди;

-- жаңы кассалык система;

-- «Чек талап кыл» салык лотереясы аркылуу көмүскө экономикага каршы күрөш күчөтүлдү;

-- электрондук реестрлер жана лицензиялар киргизилди.

3. Бюджеттик тартип жана кирешенин өсүшү

Үч жылдан ашык:

-- бюджеттин кирешелери 2,5 эсеге көбөйдү;

-- 2023-жылы бюджеттин кирешелери профицит менен 577 миллиард сомдон ашты;

-- ИДПнын көлөмү биринчи жолу 1 триллион сомду чапчыды.

Бул системалуу мамиленин натыйжасы: салык базасын кеңейтүү, көмүскө жүгүртүүнү кыскартуу, бажы жана салыктык башкаруунун натыйжалуулугун жогорулатуу болду.

4. Инфраструктуралык ачылыш, логистикалык интеграция

Жолдордун, логистикалык борборлордун, энергетикалык объекттердин жана социалдык мекемелердин курулушу активдүү жүрүп жатат:

-- 2000 чакырымдан ашык жол салынды;

-- CASA-1000, Камбар-Ата–1, Кытай–Кыргызстан–Өзбекстан темир жол долбоорлору ишке ашырылууда;

-- өнөр жай зоналары жана агроөнөр жайлык кластерлер өнүгүүдө.

Бул борбордо гана эмес, аймактарда да ички дүң продукциянын өсүшүнө шарт түзөт.

5. Соода, кызмат көрсөтүүлөрдү экспорттоо жана эл аралык интеграция

Кыргызстан экспорттук жеткирүүлөрдү көбөйтүп, ЕАЭБ, Кытай, Түркия жана Перс булуңунун өлкөлөрүндөгү өнөктөштөрү менен байланышты бекемдөөдө. Өсүү төмөнкү менен көрсөтүлөт:

-- транспорттук, логистикалык кызмат көрсөтүүлөр (5,6 эсе);

-- IT кызматтары, аутсорсинг, туризм;

-- экспортко багытталган тамак-аш жана жеңил өндүрүш.

ЕАЭБ алкагында Кыргызстан бирдиктүү энергетикалык, азык-түлүк, финансылык мейкиндик идеяларын алдыга жылдырат.

6. Социалдык саясат, жакырчылыкты кыскартуу

Экономикалык өсүш менен бирге:

-- пенсиялар, жөлөк пулдар жана бюджеттик мекемелердин кызматкерлеринин эмгек акысы жогорулатылды;

-- социалдык контракт программасы ишке ашырылууда;

-- муктаж үй-бүлөлөрдүн саны үчтөн бирге кыскарды;

-- жакырчылыктын үлүшү азайып, керектөөнүн деңгээли өсүүдө.

7. 2025-жылга карата күтүлгөн жыйынтыктар

Жаңы премьер-министр Адылбек Касымалиев башында турган өкмөт мындай деп болжолдойт:

-- ИДПнын өсүшү 11%дан ашык – эгемен Кыргызстан үчүн тарыхый рекорд;

-- өнөр жайдын өсүшү 15%, курулуш 30%, экспорт 12%;

-- валюта рыногун турукташтыруу жана алтын-валюта резервинин өсүшү;

-- рейтингдерди, инвестициялык климатты андан ары жакшыртуу.

Корутунду

Биздин көз алдыбызда Кыргызстан реалдуу экономикалык бурулуш жасап жатат. Президент Садыр Жапаровдун командасы өлкөнү башкаруунун парадигмасын өзгөрттү: кризистик жана реактивдүү саясаттан программалык, туруктуу, узак мөөнөттүү өнүгүүгө. Бүгүнкү күндө Кыргызстандын экономикалык ийгилиги күчтүү саясый эрктин, системалуу реформанын, о.э. акылга сыярлык стратегиянын натыйжасы.

Бакыт Бакетаев, саясат таануучу 

 "Азия Ньюс" гезити